ANTI / ULTRA. Blind Spot research

​

Marek Rogulus Rogulski. Wystawa indywidualna w galerii ASP. 29.04.2014

Wystawa Anti / Ultra oparta była na dwóch osiach znaczeniowych. Pierwszą oś wytaczała zawarta w tytule opozycja pojęć Anti i Ultra, które sugerują istnienie jakiegoś domniemanego centrum, lub też „kulturowego środka ciężkości” wokół którego „krańców” te pojęcia mają zastosowanie. W warstwie wizualnej wystawy było to przywołanie akcji z anty-systemowym transparentem z roku 1983 oraz prezentacja nowego, który zawierał napisy: „Postmodernism – yes; Distortion – no ?” Były one parafrazą słynnego postulatu „Socjalizm – tak, wypaczenia – nie” z roku 1968, który zafunkcjonował w Polsce w kontekście walki o demokrację ale i w kontekście kontrkulturowej rewolty jaka miała miejsce w owym czasie na Zachodzie Europy. Był to czas gdy na arenę wkraczali tacy postmodernistyczni filozofowie jak np.: Jean Baudrillard.

Paradoksalność hasła “Postmodernism – yes; Distortion – no ?” polega na tym że postmodernizm jako system kulturowy z założenia włącza w siebie każdą antytezę.

Hipotetyczne „centrum” ma w postmodernizmie niejako pozostawać puste, z założenia nie może zaistnieć żadna trwalsza dominanta, wszelkie propozycje mają się równoważyć. Z jednej strony oznacza to umiejętność zachowania intelektualnego dystansu i otwartości na pluralizm postaw z drugiej strony immanentnie przeczy jakiemukolwiek nowatorstwu. Postmodernizm jest niejako „absolutnym bezstylowym stylem”. Komponentami cywilizacyjnymi postmoderny są pojęcia post-historii oraz postindustrializmu. Według tej koncepcji współczesny świat nie wierzy już ani w utopie światopoglądów mitycznych ani w utopię modernizacyjnego jednego ładu myśli technicznej a wszelkie różnice historyczne, społeczne i ekonomiczne niknąć będą wobec rozwoju techniki. Hierarchiczny model „drzewa” zastąpiony został przez elastyczny model „kłącza” – postulowanej przez Jackues’a Derrida „różni”. Świat sztuki współczesnej zasadniczo ucieleśnia tą prawdę. Od czasu gdy działalności Marcela Duchampa, uświadomiła znaczenie kontekstu w interpretacji sztuki, kryteria i pojęcia estetyczne przestały być adekwatne do opisania rzeczywistości sztuki. Wobec rozmycia tych kryteriów wzrosła rola wszelkiego rodzaju instytucji sztuki, rynku sztuki oraz szeroko pojętego Art World-u w konstytuowaniu dyskursu na jej temat.

Centra sztuki nieustannie stają wobec problemu własnej tożsamości – poszukują antypropozycji na „peryferiach”, poszukują własnej antytezy, której włączanie w swój obszar czynią swoją misją - jest im ona niezbędna aby uzasadniać własną kulturową rację bytu…

Tymczasem Rogulski zwraca uwagę, że pojęcie post-historii straciło aktualność. Ultranowoczesność i postęp technologiczny, które nie były jeszcze kilkadziesiąt lat temu do przewidzenia /m.in. nanotechnologia, genetyka, kogniwistyka/ faworyzują pewne składowe ponowoczesnej rzeczywistości i realnie zaburzają głoszoną przez postmodernizm równowagę. Fakt ten niepokoi ale zarazem stanowi ciekawy przyczynek dla rozważań nad potencjalną dynamiką przeobrażeń kulturowych i świadomościowych.

Sfera Techne powinna być równoważona rozwojem w Psyche. Czy zatem koncepcja podmiotu – a zatem i sztuki - będzie ewoluowała? Człowieczeństwo - tak jak je rozumiemy dzisiaj - być może zatem stanowi formę przejściową w łańcuchu życia. Czy uzyskamy kiedyś – być może w perspektywie tysięcy lat - powszechny dostęp do stanów świadomości, w którym „ognisko tożsamości” z indywiduum przesunie się ku identyfikacji z całością „ludzkiej fali życia” czy też z „Duchem życia”? Jakie wówczas będą społeczne i kulturowe komponenty takiego Ultra-podmiotu?

Drugą oś wystawy stanowiły dokumentacje z trzech zrealizowanych przez Rogulskiego performances, ujęte w podtytule: Blind spot research. Na poziomie neurologicznym luka w postrzeganiu ludzkiego oka zostaje wypełniona na skutek aktywności mózgu. Niejako w podobny sposób tworzymy ‘mapy” naszego świata – „mapy” świadomości. Wychodząc od tego „co znane” rysujemy mapy „nieznanego” – antycypujemy przyszłość.

W ramach projektu Poza Postmodernizm Rogulski proponuje model „bańki świadomości” – rozwijający się równocześnie i wzbogacany na wielu poziomach świadomości - we wszystkich obszarach. Modele „hierarchiczny” i model „kłącza” zostają w model „bańki” włączone – spełniają swoją rolę na właściwych im obszarach komunikacji społecznej, kulturowej, cywilizacyjnej.

Powyższym zagadnieniom poświęcony był wykład Rogulskiego wygłoszony w dniu 29 kwietnia 2014 w galerii ASP w Gdańsku na zaproszenie dr. Łukasza Guzka.

Opracowanie: fundacja TNS.